هر معلمی برای کاهش یا جلوگیری از رفتارهای نادرست دانشآموزان در کلاس درس از یک روش خاص استفاده میکند.
زوش های مدیریت محیط کلاس و رفتارهای دانش آموزان بسیار متنوع هستند و هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند.
در این میان، مدل انضباط مثبت با مزایایی که در کلاس درس و بیرون از آن فراهم میکند، به عنوان کارآمدترین روش مقابله با رفتارهای نادرست دانشآموزان شناخته میشود.
انضباط مثبت یک مدل مبتنی بر روانشناسی آدلر می باشد، که علاوه بر معلمان، والدین، زوجها، مدیران کسبوکار و حتی رهبران جامعه نیز میتوانند از مزایای آن بهرهمند شوند.
برای درک بیشتر انضباط مثبت در کلاس درس، اجازه دهید آن را با دو تکنیک پرکاربرد دیگر مقایسه کنیم.
تنبیه و انضباط مثبت
معنی تنبیه کاملا مشخص و ساده است: پیامد یا جریمهای که به دلیل رفتار نادرست یا قانونشکنی به دانشآموز تحمیل میشود.
تنبیه در بیشتر موارد تاثیرات مخربی مثل درد جسمی یا روحی به همراه دارد و برای کاهش رفتارهای نادرست در آینده تاثیر مثبتی به جا نمیگذارد.
به خاطر آوردن تنبیههای دوران تحصیل حتی در بزرگسالی نیز دردآور است و آسیبهای روانی ایجاد میکند که نمیتوان آنها را نادیده گرفت.
تنبیه به دو روش برای کنترل کردن رفتار دانشآموزان مورد استفاده قرار میگیرد:
- تنبیه روانی شامل ابراز نارضایتی، سرزنش یا تحقیر
- تنبیه فیزیکی
تنبیه روی اشتباهات گذشته متمرکز است و تقریبا هیچ کمکی به بهبود رفتار دانش آموز در آینده نمیکند. به عبارت دیگر، دانشآموز به خاطر ترس از عواقب منفی از رفتارهای نادرست اجتناب میکند و خودکنترلی یا رفتار درست را یاد نمیگیرد.
علاوه بر این، تنبیه فیزیکی رفتارهای پرخاشگرانه و مخرب را افزایش میدهد و در بیشتر موارد منجر به ترس از حضور در کلاس، تخریب اعتماد به نفس، آسیب رساندن به مدرسه و کلاس و کاهش دامنه توجه میشود.
در مقابل، هدف انضباط مثبت این است که دانشآموز مهارت خودکنترلی را یاد بگیرد، احساسات خود را بهتر مدیریت کند و تصمیمات هوشمندانهتری در رابطه با رفتار شخصی خود بگیرد.
سیستم پاداش و انضباط مثبت
یکی دیگر از روش های رایج معلمان برای مدیریت دانشآموزان در کلاس درس استفاده از پاداش یا امتیاز است. سیستم پاداش یا امتیاز روی رفتارهای درست دانشآموزان متمرکز است و یکی از رویکردهای پرکاربرد برای ایجاد انگیزه محسوب میشود.
با وجود این، کاربرد این تکنیک در دراز مدت معمولا منجر به پیامدهای منفی میشود.
برای مثال، دانشآموزان بعد از مدتی به پاداش گرفتن عادت میکنند و دیگر به خاطر آن هیجانزده نمیشوند. علاوه بر این، ممکن است پاداش را نوعی رشوه در نظر بگیرند و تصور کنند معلم از این طریق قصد دارد رفتار آنها را کنترل کند.
در صورتیکه، انضباط مثبت به دانشآموزان نشان میدهد هر رفتاری پیامد خاص خود را دارد و همه چیز به انتخاب خود آنها بستگی دارد.
مزایای کاربرد انضباط مثبت در کلاس درس
کاربرد روشهای انضباط مثبت به معلمان کمک میکند یک فضای یادگیری مثبت برای تمام دانشآموزان ایجاد کنند و رفتارهای درست را به آنها آموزش دهند.
روشهای انضباط مثبت نه تنها به معلمان کمک میکند بر چالشهای مدیریت کلاس غلبه کنند، بلکه:
- حس احترام دانشآموزان به معلم را افزایش میدهند.
- انگیزه دانشآموزان برای یادگیری و تمرکز در کلاس را بیشتر میکنند.
- نیاز به اقدامات انضباطی را کاهش میدهند.
- میزان غیبتهای بیدلیل را کاهش میدهند.
مواردی که ذکر شد تنها چند نمونه از مزایای کاربرد تکنیکهای انضباط مثبت در محیطهای آموزشی هستند. تاثیرات مثبت این مدل در حقیقت فراتر از کلاس درس هستند و زندگی شخصی، فعالیتهای ورزشی و روابط اجتماعی دانشآموزان را نیز بهبود میبخشند.
مولفههای مدل انضباط مثبت در کلاس درس
روشهای انضباط مثبت بسیار متنوع هستند و هر معلمی با توجه به ترجیحات و شرایط خود میتواند از آنها استفاده کند.
با وجود این، مدیریت کلاس درس بر اساس مدل انضباط مثبت شامل پنج مولفه است که در ادامه به بررسی آنها میپردازیم.
شناسایی اهداف بلند مدت
هدف از آموزش در حقیقت پرورش تواناییهای لازم برای موفقیت در زندگی است. بسیاری از معلمان تاثیر خود روی آینده دانشآموزان را نادیده میگیرند و به اهداف کوتاه مدت مثل انجام دادن تکالیف و گرفتن نمره خوب در امتحان توجه میکنند.
این چالشها گاهی منجر به ایجاد استرس و سرخوردگی در دانشآموزان میشوند. در چنین شرایطی، واکنشهای نادرست مانند تحقیر یا سرزنش کردن مانع یادگیری میشوند و اعتماد به نفس دانشآموز را کاهش میدهند.
در حقیقت، معلمان باید چالشهای کوتاه مدت را به فرصتی برای دستیابی به مهارتهای لازم برای رسیدن به اهداف بلند مدت تبدیل کنند.
ایجاد یک فضای آموزشی مثبت
فضای حاکم بر کلاس تاثیر زیادی روی موفقیت تحصیلی، سلامت روانی و رفتارهای دانشآموزان دارد. کاربرد مدل انضباط مثبت در کلاس درس باعث بهبود یادگیری میشود و ترس از اشتباه کردن را کاهش میدهد.
به این منظور، معلمان باید به نقاط قوت و ضعف هر دانشآموز توجه کنند، تلاشها و موفقیتهای آنها را به رسمیت بشناسند و خود را به جای آنها بگذارند.
درک دیدگاه و طرز تفکر دانشآموزان
تجربههای قبلی و برداشتی که هر دانشآموز از خود دارد روی نحوه یادگیری و رفتارهایی که در کلاس درس نشان میدهد، تاثیر میگذارد.
بنابراین، هر معلمی باید ویژگیهای سنی دانشآموزان خود را در نظر بگیرد و نحوه تدریس، تعامل و مقابله با رفتارهای نادرست را بر این اساس تنظیم کند.
توجه به تفاوتهای فردی
دانشآموزان یک کلاس از لحاظ پیشینه، فرهنگ، شخصیت، استعداد و توانایی بسیار متفاوت هستند.
معلمان باید برای شناخت هر دانشآموز و ریشه رفتارهای او تلاش کنند و به این ترتیب یک برنامه منحصر بهفرد برای هر کدام از آنها توسعه دهند.
سخن پایانی
انضباط مثبت در مقایسه با تنبیه یا پاداش یک روش کارآمدتر برای مدیریت رفتارهای نادرست دانشآموزان است. این مدل به دانشآموزان کمک میکند رفتارهایی را که در کلاس درس و محیطهای دیگر از آنها انتظار میرود یاد بگیرند و همزمان مهارتهای لازم را برای موفقیت در بزرگسالی کسب کنند.
انضباط مثبت یک رویکرد پیشگیرانه و سازنده است که با ایجاد فضای مثبت در کلاس، مهارتهای رفتاری و حل اختلاف را به دانشآموزان آموزش میدهد.
این مزایا باعث شده است بسیاری از معلمان در سراسر دنیا روشهای قدیمی را کنار بگذارند و از انضباط مثبت برای مدیریت کلاس و رفتارهای دانشآموزان استفاده کنند.