امید به زندگی یک شاخص آماری است که میانگین طول عمر افراد یک جامعه را نشان می‌دهد یا به عبارت دیگر عمر مورد انتظار آن‌ها را مشخص می‌کند.
توسعه اقتصادی، بهبود شرایط محیطی و استانداردهای زندگی و پیشرفت خدمات پزشکی در طول قرن گذشته امید به زندگی را به‌طور قابل ملاحظه‌ای افزایش داده است.
برای مثال، این شاخص در اروپا تا قرن هجدهم بین ۳۰ تا ۴۰ سال بود ولی از سال ۱۹۰۰ به بعد بیش از دو برابر افزایش پیدا کرد.
در حال حاضر، میانگین جهانی امید به زندگی به ۷۲ سال رسیده است و حتی پایین‌ترین نرخ آن در هر کشوری از بالاترین میزان آن در سال ۱۸۰۰ بیشتر است.
این شاخص که برای سنجش میزان توسعه و پیشرفت به کار می‌رود در هر کشوری متفاوت است و به عوامل متعددی بستگی دارد.
به‌طور کلی، عوامل تاثیرگذار روی امید به زندگی به سه دسته تقسیم می‌شوند که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.
ویژگی‌های فردی
ویژگی‌های فردی متعددی روی امید به زندگی تاثیر می‌گذارند که از عوامل غیرقابل‌کنترل محسوب می‌شوند.
جنسیت
تحقیقات نشان می‌دهد اختلاف نرخ امید به زندگی در زنان و مردان در طول زمان کمتر شده است ولی عموما امید به زندگی در زنان بیشتر از مردان است. این اختلاف را می‌توان تا حدودی به رفتارهای پرخطر مردان که منجر به نرخ بالاتر مرگ و میر می‌شود نسبت داد.
ژنتیک
به نظر می‌رسد بین نرخ مرگ و میر و عوامل ژنتیکی یک رابطه معنی‌دار وجود دارد. ژنتیک نقش مهمی در ابتلا به بیماری‌های مختلف از جمله سرطان، آلزایمر، مشکلات روانی و بیماری‌های قلبی ایفا می‌کند و به این ترتیب می‌توان آن را یکی از عوامل تاثیرگذار روی نرخ امید به زندگی در نظر گرفت.
دوران کودکی
تغذیه مادر در دوران بارداری، شرایط هنگام تولد و اوایل کودکی حتی روی شاخص امید به زندگی در بزرگسالی نیز تاثیرگذار هستند. علاوه بر این، مکان جغرافیایی و محیط زندگی شهری یا روستایی نیز از جمله عواملی هستند که در تعیین این شاخص در نظر گرفته می‌شوند.
شرایط اجتماعی و اقتصادی
شرایط اجتماعی و اقتصادی در دسته عوامل قابل‌کنترل قرار دارند.
برای مثال، کیفیت خدمات درمانی، توسعه داروهای جدید و پیشرفت روش‌های تشخیص و جراحی تاثیر زیادی روی افزایش عمر دارند.
علاوه بر این، سطح درآمد و رفاه و میزان تحصیلات روی میزان دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی و سبک زندگی فرد تاثیرگذار هستند و به این ترتیب ارتباط مستقیم با شاخص امید به زندگی دارند.
سبک زندگی
عواملی که در این دسته قرار می‌گیرند قابل‌کنترل هستند و تاثیر قابل توجهی روی امید به زندگی می‌گذارند.
تغذیه
چاقی به عنوان مهم‌ترین عامل تاثیرگذار روی نرخ مرگ و میر شناخته می‌شود. به‌طور کلی، سه عامل مربوط به رژیم غذایی که روی افزایش امید به زندگی تاثیر می‌گذارند عبارتند از تناسب اندام، مصرف بیشتر آنتی‌اکسیدان‌ها و سبزیجات و مصرف کمتر چربی.
استرس
استرس شدید با بالا بردن سطح کورتیزول باعث ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن می‌شود و بدن را در معرض بیماری‌های مختلف مثل فشار خون، زخم معده و مشکلات قلبی و تنفسی قرار می‌دهد.
علاوه بر این باید اشاره کنیم، استرس مدام امید به زندگی را حداقل به میزان ۳ سال در زنان و مردان کاهش می‌دهد.
ورزش
یافته‌های جدید نشان می‌دهد بین سطح فعالیت فیزیکی در طول زمان و نرخ مرگ و میر در میانسالی و پیری ارتباط معنی‌دار وجود دارد.
بر اساس این یافته‌ها، هیچ وقت برای شروع ورزش کردن دیر نیست و افزایش فعالیت فیزیکی در هر سنی نرخ امید به زندگی را بهبود می‌بخشد.
سیگار کشیدن
سیگار کشیدن احتمال سکته قلبی و بیمار‌های تنفسی را دو برابر می‌کند. علاوه بر این، افراد سیگاری در مقایسه با دیگران احتمال بیشتری دارد بعد از سکته قلبی جان خود را از دست دهند.
آمار نشان می‌دهد که نرخ امید به زندگی در افراد سیگاری حداقل ۱۰ سال کمتر از افراد غیرسیگاری است. ترک کردن سیگار قبل از چهل سالگی ریسک مرگ و میر ناشی از بیماری‌های مربوط به سیگار را تا ۹۰ درصد کاهش می‌دهد.
مصرف الکل
مصرف بیش از حد الکل در طول زمان منجر به افزایش فشار خون، مشکلات قلبی و سکته می‌شود. علاوه بر این، الکل با سایر عوامل منفی از جمله چاقی، رفتارهای پرخطر و خودکشی ارتباط معنا‌دار دارد.
وضعیت تاهل
تحقیقات نشان می‌دهد رابطه عاشقانه سالم یا ازدواج، حس انزوا و تنهایی را که تاثیر منفی روی سلامت روانی دارند کاهش می‌دهد. چنین روابطی به افراد انگیزه می‌دهد تا رفتارهای پرخطر را کنار بگذارند و بیشتر از سلامتی خود مراقبت کنند.
علاوه بر این، رابطه جنسی باعث ترشح شدن انواع اندورفین‌ها و هورمون‌ها می‌شود که تاثیر مثبتی روی بدن دارند و می‌توانند به بالاتر رفتن نرخ امید به زندگی کمک کنند.
سطح تحصیلات
سطح بالاتر تحصیلات با موقعیت اجتماعی و اقتصادی بهتر در ارتباط است و در نتیجه می‌تواند نرخ امید به زندگی را افزایش دهد.
بر اساس گزارش مرکز کنترل بیماری‌ها، امید به زندگی در ۲۵ سالگی برای زنان و مردانی که مدرک لیسانس یا بالاتر دارند به ترتیب ۱.۹ و ۲.۸ سال بالاتر است.
همچنین، امید به زندگی در زنانی که دیپلم دارند در مقایسه با زنانی که مدرک لیسانس یا بالاتر دارند ۸.۶ سال کمتر است.
سطح بالای تحصیلات با احتمال کمتر چاقی و مصرف سیگار در ارتباط است که هر دو از عوامل تاثیرگذار روی طول عمر و شاخص امید به زندگی محسوب می‌شوند.
سخن پایانی
امید به زندگی یکی از مهم‌ترین شاخص‌های توسعه کشور است که سالانه در گزارش سازمان ملل متحد اعلام می‌شود.
این شاخص به‌طور گسترده به عنوان معیار کلیدی سلامت یک جامعه در نظر گرفته می‌شود و نشان می‌دهد که متوسط طول عمر در یک گروه سنی مشخص در جامعه چقدر است.
برای مثال، امید به زندگی در افراد ۶۵ ساله در ایالات متحده و ژاپن به ترتیب ۸۴ و ۸۶ سال است.
امید به زندگی بر اساس ترکیبی از عوامل مختلف تعیین می‌شود. بعضی از این عوامل مثل جنسیت قابل‌تغییر نیستند ولی سایر عوامل ممکن است در طول زمان بهتر یا بدتر شوند.
برای مثال، جنگ، قطحی و بحران‌های اقتصادی نرخ امید به زندگی را کاهش می‌دهند. در مقابل، پیشرفت‌های علمی، اقتصاد قوی و عادت‌های سالم منجر به افزایش میانگین این شاخص می‌شوند.